كشت گوجه فرنگي در گلخانه

مشخصات گياه شناسي گوجه فرنگي:
گوجه فرنگي با نام علمي ليكوپرسيكون اسكولنتوم و از خانواده سولاناسه ميباشد گياهي است چند ساله و علمي ولي معمولاً به صورت يكساله كشت مي گردد. اشكال وحشي جنس ليكوپرسيكون داراي بيش از ٨ گونه ميباشد. توزيع و پراكندگي طبيعي گونه هاي وحشي اين گياه محدود به كوههاي آند ميباشد. محل يا محلهاي اهلي شدن اين گياه به طور دقيق مشخص نيست، شواهد زيادي دلالت بر منطقه مكزيك دارند. گوجه فرنگي معمولاً در مناطق بومي يا گرمسيري به صورت چند ساله است ولي در مناطق معتدله به صورت يكساله كشت مي گردد داراي برگهاي مركب و ساقه علمي بوده و خصوصيات گل بدين شرح است:
گلهاي گوجه فرنگي بر روي نافه گرزن مانندي با درجات متغير پيچيدگي هاي متعدد ظاهر ميشود. قاعده گلها روي ساقه بطور سه در ميان در گره هاي برگي ظاهر مي گردد. گل دهي بصورت دايره اي بوده و در هر روز يك يا دو گل باز ميشود. گل دهي در يك گل آذين معين قبل از اين كه در گل آذين قديمي تر مترقف گردد، شروع ميشود. به اين دليل گلها و جوانه هاي گل تمامي
مراحل باز شدن، معمولاً در يك شاخه وجود دارد. گل دو جنسه است و مادگي توسط لوله تو پر كه توسط پرچمها ايجاد مي گردد پوشيده مي شود. دانه هاي گرده توسط حفره هاي جانبي و كناري پرچمها به داخل حفره مركزي ريخته ميشوند از آن جائي كه گل به حالت آويزان است دانه هاي گرده توسط نيروي ثقل به دهانه لوله جائي كه كلاله قرار دارد مي افتد. بنابر اين خود گرده افشاني به صورت خود به خودي صورت مي گيرد.
در برخي از شرايط امكان دگر گرده افشاني در گوجه فرنگي وجود دارد:
الف ) گونه هاي خود ناسازگار كه دليل ژنتيكي دارد.
ب ) در برخي از روزهاي گرم كه بيش از حد معمول براي رشد باشد ممكن است خاهه بيش از اندازه رشد نموده و آماده پذيرش دانه هاي گرده خارجي گردد.

عادت رشد ساقه گوجه فرنگي:
ازلحاظ عادت رشد ارقام مختلف گوجه فرنگي شامل سه حالت رشد نا معين معين بشر معين ديده مي شوند. در ارقام رشد نا معين جوانه انتهايي به رشد خود ادامه داده و پس از توليد هر سه برگ ي ك گل آذين بوجود مي آيد. ارقام گلخانه اي مختص به اين نوع مي باشند.

هر چند در مزارع نيز ممكن است استفاده گردد. در ارقام با رشد معين جوانه انتهايي پس از مدتي به گل آذين ختم مي گردد. در اين ارقام به ازاي هر دو برگ يك گل آذين وجود دارد. معمولاً هر شاخه پس از ٢ الي ٣ برگ در انتها به يك گل آذين محدود ميشود. از اين ارقام جهت برداشتهاي مكانيكي استفاده مي گردد و در مزارع كشت مي گردند. در ارقام نيمه معين به ازاي هر سه برگ يك گل آذين و در نهايت در جوانه انتهايي نيز جوانه گل توليد مي شود. در ايران معمولاً براي كشت در مزارع و گلخانه از رشد نامعين استفاده مي گردد.

كشت گوجه فرنگي در گلخانه:

كشت در گلخانه مي تواند به صورت مستقيم بذر يا نشاني باشد. زمان كاشت بذر زماني صورت مي گيرد كه درجه حرارت محيط بالاتر از ١٠ درجه سانتيگراد باشد. به طور متوسط در هر گرم حدود ٣٠٠ بذر گوجه فرنگي وجود دارد. عمومًا كشت مستقيم بذر در گلخانه توصيه نمي گردد لذا ابتدا بايد خزانه بذر كاري بوجود آمده و پس از نشايي شدن گياهان به محلهاي اصلي انتقال يابد. معمولاً براي يك هكتار حدود ٤٠ متر مربع خزانه لازم است، خزانه بايد در گوشه اي از گلخانه آماده باشد. لازم است تمام مواظبتهاي ضروري از خزانه به عمل آيد. زماني كه ارتفاع نشاء حدود ٣٠ ٢٠ سانتيمتر رسيد بهترين زمان انتقال است. بهتر است قبل از انتقال ٢٤ ١٢ ساعت قبل خزانه را آبياري نمود. كشت گوجه فرنگي در گلخانه به صورت جوي پشته اي و در روشهاي پيشرفته مسطح همراه آبياري قطره اي و يا به روي پوشش‌هاي پلاستيكي همراه آبياري قطره اي صورت مي گيرد.

مراقبت از بوته هاي كشت شده در گلخانه:
بهترين درجه حرارت جهت رشد مناسب در روز ٢٤ درجه سانتيگراد و در شب ١٧ ١٦ درجه سانتيگراد مي‌باشد. اگر گوجه فرنگي وارد دوره رشد زايشي گردد در بالاتر از ٢٧ درجه سانتيگراد رنگ پذيري ميوه ها به خوبي صورت نمي گيرد و در بالاتر از ٣٥ درجه سانتيگراد و عمل لقاح امكان پذير نيست. اگر درجه حرارت در ١٠ ٥ روز قبل از باز شدن گلها بيشتر از ٣٨ درجه سانتيگراد باشد ميوه تشكيل نمي گردد. از لحاظ نياز نوري گوجه فرنگي روز خنثي ميباشد. يعني در گل انگيزي آن نور تأثير ندارد. گياهي است نيازمند آب زياد معمولاً بسته به نوع خاك ٧ ١ روز يكبار نيازمند آبياري است.

كوددهي:
جهت توليد ١٠٠ كيلوگرم ميوه لازم است كه تقريبًا ٣٠٠ -٢٥٠ واحد ازت، ٢٥٠ -١٥٠ واحد فسفر و ٣٥٠ -٢٥٠ واحد پتاس به بوته ها داده شود. كودهاي فسفات را در يك مرحله و ازت را در سه مرحله به زمين مي دهند معمولاً قسمت اول ازت كه نصف كود ازته است ٢٠ روز قبل از كاشت و يك چهارم باقيمانده در زمان گل دهي و يك چهارم مابقي نيز در او ايل رشد ميوه همراه با آب آبياري به زمين داده شود.

هرس گوجه فرنگي:
در كشت گلخانه بوته هاي گوجه فرنگي معمولاً هرس مي گردند پس از كشت نشاء و هدايت عمودي بر روي سيستم اجازه رشد تا يك متر جوانه انتهايي قطع مي گردد. پس از قطع جوانه انتهايي شاخه cm به نشاء داده ميشود. پس از رسيدن ارتفاع بوته به ٧٥ هاي فرعي رشد نموده و پس از توليد خوشه در هر شاخه فرعي اين شاخه نيز از انتها سربرداري مي گردد. در نتيجه امكان دريافت نور به داخل بوته ها بيشتر خواهد شد. اين نوع هرس بنام هرس تك شاخه اي معروف مي‌باشد. روش ديگري نيز در هرس وجود دارد كه به نام هرس دو شاخه اي مي باشد. در ارقام با رشد قوي معمولاً پس از ٤ برگي شدن، از بالاي برگ چهارم جوانه قطع مي گردد و پس از قطع اجازه رشد به دو شاخه فرعي داده ميشود. اين شاخه هاي فرعي را بر هرس يك شاخه اي انجام ميگيرد. روي دو قيم جداگانه در طرفين هدايت ميكنيم و پس از رسيدن اين شاخه ها به ارتفاع ٧٥سانتی متر

برداشت گوجه فرنگي: طريقه شناخت رسيدن گوجه فرنگي عامل مهمي در برداشت ميوه است. اگر موادي كه اصراف بذر را احاطه نموده ژله اي شده و با لبه چاقو بتوان آن را از بذر جدا كرد در اين صورت ميوه رسيده است. 

تعاريف و اصطلاحات مختلفي در مورد گوجه فرنگي وجود دارد:
الف ) ميوه نارس: زماني است كه بذر ها كاملاً رشد كرده و مواد ژله مانندي در اطراف بذر بوجود آمده باشند.

ب ) ميوه سبز رسيده: ميوه كاملاً رشد يافته كه يك حلقه قهوه اي رنگ در محل اتصال ساقه پس از كاسه گل به وجود مي‌آيد.

ج ) ميوه رنگ اندازي شده: حدود سطح گلگاه رنگي ميشود.

د ) رسيده سفت: ميوه تقريبًا به طور كلي قرمز يا صورتي است ليكن گوشت ميوه سفت است.

ه ) رسيده: ميوه كاملاً رنگي و نرم است.

جهت عرضه، بازار محلي و تازه خو ري بايد رسيده سفت برداشت گردد و براي عرضه به بازارهاي دور دست تر بايد در مرحله
سبز رسيده برداشت گردد. و يا جهت بسته بندي هاي مجدد نيز در مرحله سبز رسيده بايد برداشت گردد. براي مصارف خانگي اگر ميانگين درجه حرارت روزانه ٢٤ درجه سانتيگراد كمتر باشد مي توان زماني كه رنگ اندازي كامل باشد برداشت گردد.
بيماريها و آفات مهم گوجه فرنگي در گلخانه:

١ ) بيماريهاي مهم گوجه فرنگي
نام بيماري: كله موجي گوجه فرنگي عامل بيماري: آلترناريا آلترناتا 
علائم: اين بيماري اغلب به ميوه رسيده حمله كرده و به صورت لكه سياه وسيع پوشيده از اندامهاي غير جنسي عامل بيماري ظاهر مي گردد. برخي از نژادهاي اين قارچ مي توانند شكافهاي عميق به رنگ قهوه اي ايجاد كرده و با ترشح مواد مي موجب خشك شدن ساقه، برگ و ميوه ميشود. عامل بيماري در دماي ٢٦ -٢٢ درجه با رطوبت نسبي بالا و با وجود قطره هاي آب روي ميزبان به ميوه هاي سالم گوجه نيز حمله مي كند. آلودگي بعد از شبنم پايدار به وقوع مي پيوندد.
كنترل: ايجاد شرايط مناسب رشد و نمو گياه انتخاب ارقام با حساسيت كمتر چيدن به موقع گوجه فرنگي ممانعت از آبياري بي رويه و عرقاب كردن خاك و....
نام بيماري: مرگ گياهچه ( ريزوكتونيوز گوجه فرنگي )
عامل بيماري: ريزوكتونياسولاني
علائم: اين عامل در خزانه به ميزبان حمله ميكند به صورت لكه هاي قهوه اي در ريشه و پوسيدگي طوقه ظاهر مي گردد و منجر به مرگ گياهچه مي گردد. عامل بيماري در هنگام ت ماس ميوه هاي گوجه فرنگي با خاك حمله مي كند و اولين علائم آن به صورت لكه هاي قهو ه اي كمي فرورفته كه به تدريج گسترش مي يابند سپس مركز بافت آلوده شكافته شده و رنگ آن قهوه اي تيره مي شود. براي پيشگيري بايد بذور را ضدعفوني كرد ميزبان آلوده را از بين برد.
نام بيماري: بيماري آوندي گوجه فرنگي
عامل بيماري: فوزاريوم اكسيزپوروم ويژه ليكوپرسيسي
علائم: اين قارچ مي تواند به ميزبان در تمامي مراحل رشد حمله كند. برگهاي آلوده زرد ميشوند. گاهي اوقات فقط يك طرف برگها زرد مي شوند. برگهاي آلوده به تدريج خشك شده و مي زبا ميوه كم و نارس توليد مي شوند. اگر بيماري شدت داشته باشد ميزبان سريع مي ميرد. از علايم آن قهوه اي شدن بافتهاي آوندي است. براي پيشگيري مي توان خاك خزانه را توسط بخار با يكي از سموم متام سديم برمومتيل و ضدعفوني بذر با بنوميل تيوفانات متيل ضد عفوني كرد.
نام بيماري: سوختگي شاخ و برگ گوجه فرنگي 
عامل بيماري: فيتو فتورا اينفستانس
علائم: اين بيماري علاوه بر گلخانه در مزرعه نيز ديده مي شود. روي برگها لكه هاي نا منظم بي رنگ كه بعد قهوه اي مي شود ظاهر مي گردد. در صورت بالا بودن رطوبت علايم به تمام برگ انتقال مي يابد و در سطح پاييني برگهاي آلوده كپك سفيد ظاهر شده روي ساقه و دم برگها علائم به صورت لكه هاي قهوه اي طولي مي باشد. براي پيشگيري مي توان هر ١٠ روز سمپاشي كرد ( سموم پيشنهادي: متالاكسيل، بنالاكسيل و سموم حاوي مس ) 

نام بيماري: اسكلروتييناي گوجه فرنگي 
حمله اين قارچ بخصوص در گلخانه صورت مي گيرد و سريعًا سبب مرگ مي شود. روي طوقه به صورت لكه هاي قهوه اي كه به تدريج از كپك سفيد پوشيده مي شوند. براي پيشگيري مي توان با يكي از سموم ايپروديون پروسيميدون و دي كلران سمپاشي كرد.
نام بيماري: پيره نور كائتاپرسي سي 
علائم: از بيماري هاي خطرناك است كه به گوجه فرنگي و مزرعه حمله مي كند ريشه هاي آلوده ازدياد مي يابد و چوب پنبه اي و پوست آنان شكافته شده و نا صاف و تيره مي گردد.
كنترل: رعايت تناوب زراعي ضدعفوني خاك با برومورمتيل يا حرارت دو رگ كردن گونه هاي حساس

٢) بيماريهاي فيزيولوژيكي گوجه فرنگي:
الف ) پوسيدگي گلگاه گوجه فرنگي: اين عارضه فيزيولوژيكي به علت تغييرات شديد رطوبت ايجاد شده و باعث از بين رفتن گلگاه مي شود. اين بيماري به صورت چرمي شكل و قهوه اي تيره روي گلگاه ميوه ظاهر مي شود. متعادل كردن رطوبت باعث مي شود اين عارضه بوجود نيايد.
ب ) آفتاب سوختگي: در معرض نور قرار گرفتن ميوه به صورت ناگهاني موجب آفتاب سوختگي مي شود. هر اقدامي كه از نور شديد جلوگيري كند موجب كنترل اين بيماري فيزيولوژيكي ميگردد.

٣ ) آفات مهم گوجه فرنگي:
از آفات مهم گوجه فرنگي مي توان به كرمهاي خانواده اسفيجيده اشاره نمود كه از ميوه هاي گوجه فرنگي تغذيه نموده و اگر كنترل صورت نگيرد خسارات فراواني به گياه وارد مي آيد. كرم هليوتيس يكي ديگر از آفات گوجه فرنگي است كه از ساقه تغذيه نموده و سپس وارد ميوه مي شود. سمپاشي با كارباريل براي هر دو نوع مفيد بوده و موجب كاهش و نهايتًا از بين رفتن آفات مي گردد.